SCCCRN

"สวนป่าชายหาดผืนสุดท้ายฝั่งอ่าวไทย"

แหลมสนอ่อนเป็นสวนป่าชายหาดเกิดใหม่ของเมืองสงขลา อาจมีอายุกว่าร้อยปี นับแต่ร.2 เป็นต้นมา (สมัยร.2 ยังไม่มีหาดผืนนี้) โดยทวีอัตราเร่งในการเป็นผืนทรายงอกใหม่หลังปี 2511 อันเกิดจากเจ็ตตี้ดักตะกอนทรายเอาไว้เมื่อปี 2510 ปัจจุบันคาดว่าจะมีพื้นที่ราว 700 ไร่ ภายในเต็มไปด้วยป่าสนทะเล อยู่ในการดูแลของที่ดินราชพัสดุ กรมธนารักษ์

ที่ดินผืนนี้เป็นทำเลทองอีกแห่งที่มีเมกะโปรเจคเสนอตัวมาอย่างต่อเนื่อง ส่วนใหญ่ต้องการพัฒนาเพื่อสร้างรายได้หรืออยู่อาศัย อาทิ กระเช้าลอยฟ้า แฟลตทหารเรือ บางส่วนของพื้นที่ปล่อยให้เอกชนเช่าเป็นโรงแรม อควอเรียม โครงการส่วนใหญ่ไม่ได้ต้องการรักษาสภาพธรรมชาตินี้ไว้ ล่าสุดทน.สงขลาได้ประสานโยธาธิการและผังเมืองจังหวัดมาศึกษาและพัฒนาเป็นสถานที่เรียนรู้และส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ จึงเป็นที่มาของการเดินสำรวจและเรียนรู้ร่วมกัน โดยการประสานของกลุ่ม beach for life ในช่วงบ่ายของวันที่ 11 ตุลาคมที่ผ่านมา และจบลงด้วยการเสวนากลุ่มย่อยที่มีโยธาธิการและผังเมืองจังหวัดมาร่วม กับภาคประชาสังคม นักการเมือง นักวิชาการ

รศ.ดร.สาระ บำรุงศรี หนึ่งในวิทยากรช่วงเดินสำรวจป่า กล่าวว่า ระบบนิเวศจะเกิดได้ ต้องการความหลากหลาย ไม่มีพันธุ์ไม้/พืชใดอยู่อย่างลำพัง แต่ก็มีความเปลี่ยนแปลงได้จากฝีมือมนุษย์ หรือจากภัยธรรมชาติ และการเสื่อมสลายไปเอง ซึ่งป่าแห่งนี้แม้จะเกิดจากมนุษย์ และมีไม้สนที่เป็นสายพันธุ์ทำลายล้างไม้พันธุ์อื่น แต่บางพื้นที่ยังเปิดโล่ง หรือถูกทำลาย ทำให้มีไม้อื่นเกิดขึ้นเองและมีการปลูกเพิ่ม ทั้งนี้ไม้ในพื้นที่จะแบ่งเป็น 3 ประเภท คือ แม่ไม้ ไม้เบิกนำ และไม้พื้นถิ่น ไม้สนจะไม่มีรากแก้ว แต่มีรากฝอยที่แผ่ตัวยึดโยงเข้าหากัน ทำให้เกิดผืนป่าสนขนาดใหญ่

"การมีชายหาดที่อยู่ในที่ดินรัฐ จึงทำให้ยังคงรักษาสภาพป่าโดยรวมเอาไว้ได้ แถมอยู่ใกล้เมือง ประชาชนเข้าถึงและใช้ประโยชน์ได้ และอาจเป็นที่สุดท้ายของฝั่งอ่าวไทยที่มีลักษณะของสวนป่าชายหาดที่ยังสมบูรณ์" รศ.ดร.สาระ กล่าว

ป่าสนในแหลมสนอ่อนแห่งนี้ประกอบด้วยโซนที่ควรอนุรักษ์ไว้ พื้นที่ราว 50-70 ไร่ไม่ควรให้มนุษย์เข้าไปรบกวนอยู่ชั้นในสุด และชั้นนอกที่เป็นแนวกันชน ซึ่งเป็นป่าเกิดใหม่จากการถูกพายุดีเพรสชั่นทำลายเมื่อปี 2553 เทศบาลสงขลา จะนำรถไถเข้าไปจัดการวัชพืช รวมถึงปลูกไม้เสริม ทุก 3 เดือน และมีการสร้างถนนอำนวยความสะดวก ติดตั้งไฟฟ้าส่องสว่างเพื่อความปลอดภัยและไม่ให้เป็นพื้นที่รกร้าง อย่างไรก็ดี ข้อเสนอแนะของรศ.ดร.สาระ ก็คือ การรักษาสภาพพื้นที่อนุรักษ์ควรอยู่ในรูปทรงวงกลมมากกว่าแนวรียาวขนานชายหาด

ภาคค่ำ โยธาธิการและผังเมืองจังหวัด นำเสนอโครงการที่จะพัฒนา มูลค่า 60 ล้านบาท ประกอบด้วยการสร้างห้องน้ำ ศาลาพักคอย สะพานทางเดิน ศาลาพักผ่อน ที่จอดรถ และฐานการเรียนรู้ ที่พยายามใช้วัสดุทนต่อการกัดกร่อนและดูดซับน้ำ เมื่อสร้างแล้วเสร็จจะส่งมอบให้ทน.สงขลาดูแล ทั้งนี้ทางโยธาฯยังเปิดกว้างต่อความเห็น ที่มีข้อเสนอแนะ อาทิ

1.การออกแบบไม่สอดคล้องกับระบบนิเวศ ควรใช้โอกาสนี้ปรับรูปแบบให้เหมาะสม(เช่น ถนนที่ขวางทางน้ำและตัดขวางฉีกผืนป่าจากกัน การสร้างห้องน้ำ/ที่อาบน้ำ ศาลาต่างๆที่อาจทิ้งร้างในอนาคต เพราะไม่มีคนใช้) และจัดทำแผนแม่บทสร้างการมีส่วนร่วมกับประชาชนบนฐานความรู้จากหลายมุมมอง ที่สำคัญ ค้นหาให้ชัดว่าที่นี่คือ "เพชร" หรือ "พลอย" กันแน่ โดยศึกษาประโยชน์หรือคุณค่ากับคนสงขลาในเชิงระบบนิเวศ(แนวกันชนลมและพายุ ผลิตออกซิเจน) เศรษฐกิจ(แหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ดูนก ดูพันธุ์ไม้) สังคม(พื้นที่เรียนรู้ การศึกษาของเยาวชน) สุขภาพ(พื้นที่ออกกำลังกาย นันทนาการ พื้นที่สีเขียว อากาศบริสุทธิ์-ปัจจุบันมีคนเดินวิ่งราว 80-90 คนต่อวัน) มองอย่างรอบด้าน แล้วจัดทำเป็น "ธรรมนูญ" หรือเป็นข้อตกลงทางผังเมือง ประกาศใช้พร้อมกำหนด zoning การใช้ประโยชน์ที่เหมาะสม ไม่ให้เกิดการนำไปพัฒนาผิดทาง

2.ศึกษาที่มาของสนอ่อน ว่าคือสนชนิดใดกันแน่ ใช่สนทะเล หรือสนทรายที่เคยมีหรือไม่ พร้อมค้นพันธุ์ไม้พื้นถิ่นที่ปลูกแซม

เราควรพัฒนาบนฐาน "ความรู้" และ "ความรัก" จะทำให้ก้าวข้ามความขัดแย้งของความแตกต่างทางความคิด การหาโจทย์ จำเลย รศ.ดร.สาระ กล่าวสรุปเอาไว้

หมายเหตุ ใบสนที่หลายคนเข้าใจ จริงๆแล้วคือกิ่งสน กิ่งสนนี้มีน้ำมันเมื่อทิ้งตัวร่วงบนพื้นจะแผ่คลุมไม่ให้พืชอื่นเติบโต

อัพเดตจากเสวนาวันที่ 11 ตุลาคม 2568  โยธาฯให้ทำรายละเอียดปรับเเก้ไขมา เเล้วเขาจะประชุมปรับเเก้ไขเเบบตามที่เสนอ โดยอยากให้เสร็จภายในเดือนพฤศจิกายน 2568

พื้นที่สีเขียวในเมือง ป่าต้นน้ำ คือเรื่องเดียวกัน เป็นส่วนหนึ่งของการปรับตัวและรับมือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโดยใช้ระบบนิเวศ

ชาคริต โภชะเรือง บันทึกเรื่องราว

ขอบคุณภาพจากเพจ Beach For Life Thailand